De circulaire economie & duurzaamheid

nr 329

Isabelle VANHOUTTE

De circulaire economie is meer dan ooit relevant voor wie duurzaam wil werken, maar een veelgestelde vraag is: hoe en waar begin je eraan?
Het gaat over zoveel meer dan onze impact op zinvol materiaalgebruik.

Vijf essentiële tips en een woordje uitleg om u op weg te helpen: 

AFVAL BESTAAT NIET

In de circulaire economie bestaat afval niet: grondstoffen worden producten, en wanneer die einde-leven zijn, worden ze op hun beurt grondstof voor nieuwe producten (“the circle of life”). Zo vormt circulaire economie de tegenpool van de lineaire economie, waar afgedankte producten aan het einde van de reis op een milieubelastende afvalberg terechtkomen. In de circulaire economie zijn dingen gemakkelijk demonteerbaar, kan je materialen composteren en ga je consu-minderen.

CIRCULAIR = OVERAL

Circulair handelen begint bij jezelf en je eigen ecologische voetafdruk. Je kunt virtueel gaan werken; overschakelen op hernieuwbare energie; bedrijven kunnen minder CO₂ uitstoten door hun wagenpark te vergroenen; ontwerpers kunnen kunststof weren en werken met biomaterialen zoals bamboe, composteerbare zwammen,…

#1 – DEELECONOMIE – Deeleconomie zet in op een efficiënt gebruik van goederen en diensten. Veel beperkt-in-tijd-gebruikte dingen kunnen efficiënter ingezet worden: een auto die veel stilstaat, een hakselaar,…

Heel wat deelplatformen maken het mogelijk om je eigen spullen met anderen te delen, wat ook op sociaal vlak voordelen biedt: (dure) spullen delen kan bepaalde keuzes -b.v. electrisch rijden- betaalbaar maken voor een grotere groep mensen en opent de weg naar een meer inclusieve en evenwichtiger samenleving.

#2 – PRODUCT-DIENSTCOMBINATIES: ‘PRODUCTS AS A SERVICE’ (PAAS) –

Van bezit naar gebruik is dé circulaire hack bij uitstek.

Consumenten betalen voor een dienst (abonnements- of huurvorm) zonder het product zelf te bezitten – dat eigendom blijft van het bedrijf en het na gebruik ook terugneemt, b.v. een diepvriezer. Daardoor hebben we niet alleen minder toestellen nodig, ze worden bovendien intensiever gebruikt.

Verder prikkelen product-dienstcombinaties bedrijven om producten te ontwerpen met een lange levensduur, eenvoudig herstelbaar, gemakkelijk te ontmantelen en met recycleerbare onderdelen.

Dat staat in schril contrast met het huidige milieubelastende wegwerpmodel waarbij fabricanten omzet genereren door zoveel mogelijk producten te verkopen met ‘geplande veroudering’ of ‘planned obsolescence’.

#3 – FABLABS – In fablabs (fabrication laboratories) ontmoeten makers elkaar en delen daar het machinepark (duurdere toestellen zoals b.v. een lasercutter, een 3D-printer,… of ook eenvoudige zaken zoals elektronica of een degelijke hamer), en ook al eens ideeën en ontwerpen. 

Vanuit ecologisch standpunt hebben fablabs nóg belangrijke troeven:

-je kan er vervangstukken op maat maken zodat een apparaat met een kapot onderdeeltje niet automatisch bij het afval terecht komt; 

-je kunt er ook producten maken op vraag en modellen kunnen worden afgestemd op hun eindgebruiker; en ook: door niet op massaschaal te produceren maar op vraag, ontstaan er geen ‘overstocks’, wat dan weer resulteert in een enorme materiaal-, ruimte- en energiebesparing.

#4 – TRANSPARANTIE – Wie een product wil hergebruiken, kent best de samenstelling ervan. Experts terzake bevelen dan ook een ‘grondstoffen- of materialenpaspoort’ aan, want correcte productinformatie is uiteraard nuttig bij een volgende (recyclage)fase.

De opensource-aanpak gaat nog verder op dat vlak: de resultaten van onderzoek en ontwikkeling in een opensourceproject worden op een online-platform wereldwijd gedeeld. Onderzoekers kunnen en mogen deze ontwerpen kopiëren, aanpassen en verspreiden.

#5 – HERGEBRUIK – Herbruikbare producten hebben doorgaans minder impact op het milieu dan nieuwe – toch als ze meermaals herbruikt worden. Ook via tweedehands aankopen spaar je grondstoffen. 

• Isabelle VANHOUTTE schreef het Handboek voor de Circulaire Economie. Een ABC (recent verschenen en uitgegeven in eigen beheer door het Antwerpse publicatiecollectief Henri Lejeune). www.henrilejeune.com/boek
• Zij is freelance journaliste en geeft sinds 2016 verslag over bottom-up-initiatieven rond duurzaamheid en circulaire economie. Dat doet ze via haar platform www.kleinerevolutie.org
• Isabelle is de dochter van bestuurslid Ben Van Houtte en Spiegelredactrice Odette De Malssche